Δοκίμιο η ζωή

Ο Μ.Φουκώ θα μας πει να δεις τη ζωή σου ως δ ο κ ί μ ι ο. Αλλά πολύ πριν τον Φουκώ ο Δ. Σολωμός εντόπισε το περιεχόμενο της δοκιμασίας για τον άνθρωπο λέγοντας: " Ξέρω, δοκίμιον είν' η ζωή ".

Και ως δοκίμιο ο άνθρωπος έχει ανάγκη από έναν πρόλογο και όχι από έναν επίλογο. Αυτό σημαίνει πως ο ρόλος της Συμβουλευτικής ως προβληματισμός in medias res, στέκεται στον πρόλογο της ζωής και όχι μόνο στον επίλογο δηλαδή στο πρόβλημα που περιβάλει και βυθίζει την ανθρώπινη ύπαρξη στην ανυδρία.

Ο πρόλογος γεωμετρεί την αρμονική αναρμοστία της ζωής μας, ώστε να είμαστε έτοιμοι για την ανασφάλεια των κρίσιμων αποφάσεων, έτοιμοι για για το μαρτύριο των αντικρουόμενων ευαισθησιών και τη βάσανο των εσωτερικών συγκρούσεων.

Αυτό το δοκίμιο της ζωής υποψιάζεται στου ανοιχτούς χωροχρόνους του ο αγέλαστος Εφέσιος φιλόσοφος όταν ανεβαίνει τα βουνά, όταν κλείνεται στο ιερό της Αρτέμιδος και παίζει με τους δούλους τους αστραγάλους.

Φιλοσοφία και Ψυχολογία Μ.Φουκώ (1965) 1/3

Ο Martin Heidegger το 1962 στην Ελλάδα

H POP φιλοσοφία του Ζιζεκ

Τι είναι η φιλοσοφία

Ο ''αναιρών λόγον, υπομένει λόγον''

Ο ''αναιρών λόγον, υπομένει λόγον'' θα μας πει ο Αριστοτέλης.

Αυτή η περίφημη αριστοτελική φράση ( Μετά τα Φυσικά, 1006 α 26), που σημαίνει ότι αυτός που θέλει να καταστρέψει τη λογική, είναι καταδικασμένος να τη χρησιμοποιεί, είναι καλό να μη την ξεχνάμε.

Μπορούμε να προφυλαχτούμε από την αυθαιρεσία τη δεισιδαιμονία, την απανθρωπιά και τη μωρολογία, που αποτελούν δεδομένα πολλές φορές του Λόγου, ωστόσο θα βρίσκουμε τα κενά του μέσα από τον ίδιο το Λόγο.

Τα γλωσσικά μόρια

Τί έννοια έχει ο όρος γλωσσικά μόρια που ο Λυοτάρ τον πήρε από τον Βιττγκενστάιν; Ο Λυοτάρ απορρίπτει τα ''μεγάλα αφηγήματα'' που τα χαρακτηρίζει αναληθή επειδή είναι γνώσεις ορθολογικές.



Στην ουσία όλα αυτά τα αφηγήματα τα αντικαθιστά με άλλα δικής του προτίμησης αφηγήματα: τα μενταμοντέρνα αφηγήματα, ανάμεσα στα οποία τα ''γλωσικά μόρια '' ή ''γλωσικά παιχνίδια'', είναι ουσιαστικά μιας- όπως πιστεύει-ανορθόλογης, άρα σωστής ιδεολογίας, που ο Λυοτάρ τη δανείστηκε από την γλωσσική φιλοσοφία του Βιττγκενστάιν και ιδιαίτερα από το έργο αυτού του τελευταίου με τίτλο ''φιλοσοφικές έρευνες''.



Γράφει ο Βιττγκενσταιν : ''Υπάρχουν αμέτηρητα είδη αμέτρητα είδη, αμέτρητα διαφορετικά είδη χρήσης όλων αυτών που ονομάζουμε ''σύμβολα'', ''λέξεις'', ''προτάσεις''. Και η πολλαπλότητα αυτή δεν είναι κάτι το σταθερό, δοσμένο μια για πάντα''.



Το ''γλωσσικό παιχνίδι'' είναι σχετικό με τη διαρκή επινόηση θα υποστηρίξει ο Λυοτάρ ''εκφράσεων, λέξεων, νοημάτων'' και αποτελεί μια αντιεξουσιαστική στάση που κάνει τη γλώσσα να εξελίσσεται ελεύθερα.



Τα ''γλωσσικά μόρια'' συντελούν σε μια άλλη προετοιμασία έρευνας και εξέτασης, της Φιλοσοφικής Συμβουλευτικής και της έργασίας της.

Κάποιες σκέψεις του Αλτουσέρ

Ο φιλόσοφος Αλτουσέρ πέθανε στις 22 Οκτωβρίου του 1990, σε ηλικία 72 ετών. Από τα δύο αυτοβιογραφικά του κείμενα το ένα τουλάχιστον, με τίτλο ''Το μέλλον διαρκεί πολύ" αποτελεί ένα συνταρακτικό De profudis ανθρώπινο ντοκουμέντο από το οποίο αποδεικνύεται ότι πέρασε δύσκολα παιδικά χρόνια. Φυσικά με τον αδιανόητο φόνο της γυναίκας του, Ελέν, στις 16 Νοεμβρίου του 1980, και ύστερα από μια δίκη που τον κήρυξε ακαταλόγιστο και τον οδήγησε σε ψυχιατρικό εγκλεισμό - συχνά χειρότερο από φυλακή - οι ποικίλοι ζηλωτές της ψυχανάλυσης έσπευσαν να βγάλουν τα αλληλοσυγκρουόμενα συμπεράσματα τους.

Ο ίδιος ο Αλτουσέρ στα πιο πάνω αυτοβιογραφικά κείμενα του, έγραφε ότι δεν κάνει αυτοανάλυση και ότι αφήνει αυτή τη δουλειά στους εξυπνάκηδες της αναλυτικής θεωρίας.( Εδώ φαίνεται και την ''εκτίμηση'' του έτρεφε ο Αλτουσέρ στους ψυχαναλυτές ).

Ο άνθρωπος με τη μορφή του εγώ ή της συνείδησης δεν υπάρχει. Αλτουσέρ.

Αναλύοντας τον Σπινόζα ο Αλτουσέρ θα σταθεί σε αυτό που λέει ο Σπινόζα ''η έννοια του σκύλου δεν γαυγίζει', που σημαίνει ότι διέκρινε την έννοια από το αισθητό αναφερόμενο της. Προπαντός τον Αλτουσέρ τον εντυπωσίασε όπως γράφε, η θεωρία του Σπινόζα για το κορμί-σώμα, που κρύβει πολλές άγνωστες δυνάμεις προανάκρουσμα της φροϋδικής λίμπιντο. Εξάλλου τον αποτροπιάζει η ορθολογική θεολογία του Θωμά του Ακινάτη, το ίδιο και το ιδεολογικό κάλυμα του βιωμένου, καθώς και η χουσερλιανή φαινομενολογία και ακόμη περισσότερο ο χουσερλιανός μαρξισμός του Ντεσαντί.

Ο Αλτουσέρ όταν δηλώνει ''σπινοζιστής'' δέχεται μόνο τη γνωσιολογία του Σπινόζα και απορρίπτει και την αιτιοκρατία και τον ουμανισμό του. Στο τελευταίο αυτό θέμα ακολουθεί τον γαλλικό στρουκτουραλισμό ( ή καλύτερα τη σκέψη του Φουκώ ) και υποστηρίζει ότι "ο άνθρωπος με τη μορφή υποκειμένου σπονδυλομένου γύρω από το εγώ, ή τη συνείδηση, δεν υπάρχει''.

Αυτό δημιουργεί ένα πρόβλημα στις σχολές αυτοανάλυσης ή καλύτερα αυτοαπασχόλησης και ναρκισσισμού που υπερασπίζονται ένα κεντροθετημένο εγώ.

Η πρακτική θεωρητική. Pratique theorique

O Aλτουσέρ θεωρεί τον εμπειρισμό ως άκυρη αστική ιδεολογία ( προερχόμενη από τους Άγγλους φιλοσόφους Locke, Hume κ.α.,) που είχαν ως σύνθημα: nihil est in intellectu quod non prius fuerit in sensu ( τίποτα δεν υπάρχει στην διάνοια, που δεν ήταν πριν στην αίσθηση )

Καταφεύγει όμως σε μια θεωρητική πρακτική ( pratique theorique ) που ενδεχομένως να μπορεί να βοηθήσει την Πρακτική Φιλοσοφία ή Φιλοσοφική Συμβουλευτική.

Γράφει ο Αλτουσέρ: '' ...η θεωρητική πρακτική (pratique theorique), έχει εφ' αυτής τα ίδια τα κριτήρια , περιέχει σ΄αυτήν την ίδια ορισμένα πρωτόκολλα επικυρώσεως της ποιότητας του προϊόντος της,ήτοι τα κριτήρια της επιστημονικότητας, της επιστημονικής πρακτικής. Δεν γίνεται εξάλλου διαφορετικά και στην καθαυτό πρακτική των επιστημών:από την στιγμή που αυτές αληθινά θα συγκρουστούν και θα αναπτυχθούν, δεν έχουν καμιά ανάγκη εξακρίβωσης εξωτερικών πρακτικών για να ανακηρυχθούν αληθινές, δηλαδή γνώσεις, για τις γνώσεις που αυτές παράγουν.''

Μ' άλλα λόγια κάθε θεωρία έχει κριτήρια εσωτερικά που είναι και αυθαίρετα

Ελευθερία Απελευθέρωση

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ - Η ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΑΠΟ ΤΟ ΓΝΩΣΤΟ

Το κείμενο είναι από τη διάλεξη της Μαρίας Χατζοπούλου Φιλοσοφικός Σύμβουλος στο
Πανεπιστήμιο Ελεύθερου Χρόνου, Δήμου Νέου Ψυχικού.

Στη μεταμοντέρνα εποχή δεν υπάρχει η αίσθηση της σταθερότητας της προσωπικότητας, οι άνθρωποι ανακαλύπτουμε ότι η ταυτότητα μας αποτελείται από ετερόκλητα στοιχεία. Με τη ραγδαία ανάπτυξη της τεχνολογίας έχουμε έρθει σε επαφή με ιστορίες και αφηγήσεις από άλλους ανθρώπους και πολιτισμούς που διεκδικούν την ισότητα με τις δικές μας ιστορίες και αφηγήσεις και την δική τους αλήθεια. Η επιστήμη παύει πια να διεκδικεί την εγκυρότητα της απόλυτης γνώσης. Η κβαντική μηχανική για παράδειγμα μας έδειξε ότι οι νόμοι της φύσης δεν έχουν καμιά σχέση με αυτό που η κλασική φυσική μας δίδασκε μέχρι σήμερα.

Η επαφή του Εαυτού με άλλους εαυτούς κατέστησε τη συνείδησή μας σχετική και όχι απόλυτη. Ο Gergen, ο Αμερικανός ψυχολόγος και κοινωνιολόγος μας λέει ότι καθώς οι σχέσεις μάς πλημμυρίζουν, συντελείται μέσα μας , με ολοένα αυξανόμενο ρυθμό, ένας εποικισμός από κομμάτια του άλλου και ο καθένας μας φιλοξενεί όλο και περισσότερα δυναμικά συσχέτισης με τον άλλο, αλλά και αντικατάστασής του. Ζούμε σ’ ένα κόσμο όπου όλα ισχύουν. Ο μεταμοντέρνος άνθρωπος - ο άνθρωπος της σημερινής εποχής όπως ονομάζεται – είναι ένας αεικίνητος νομάδας.

Οι έννοιες και οι αξίες που μέσα στον μοντέρνο κόσμο είχαν μια σταθερότητα, τώρα αλλάζουν μορφή και γίνονται απροσδιόριστες. Τι σημαίνει ελευθερία και υπευθυνότητα στον σημερινό, μεταμοντέρνο κόσμο; Τι έννοια δίνουμε σε αυτές τις αξίες τώρα που η επαφή μας με τους άλλους έχει περάσει σε μια σχέση συμβιωτικής αλληλεξάρτησης;

Η έννοια της ελευθερίας όπως εδραιώθηκε από τους φιλοσόφους του Διαφωτισμού επέτρεπε την ειρηνική συνύπαρξη μεταξύ των ανθρώπων, την αποφυγή συγκρούσεων αλλά ταυτόχρονα επέτρεπε στα άτομα να διατηρούν τα προσωπικά τους πιστεύω. Μέσα στο Διαφωτισμό γεννήθηκε η έννοια της ανοχής και της ελευθερίας της συνείδησης, ο πολιτικός φιλελευθερισμός ----η ελευθερία δηλ. του να επιδιώκω το προσωπικό μου συμφέρον με τον δικό μου τρόπο μέχρι το σημείο που δεν καταπιέζω τους άλλους στην αναζήτηση του δικού τους συμφέροντος. Έτσι αντιλαμβανόμαστε την ελευθερία μέχρι και τον 20^ο αιώνα. Ελευθερία συνείδησης, ανοχή και πολιτικά προνόμια. Και αυτό εν μέρει το έχουμε κατακτήσει στις δυτικές κοινωνίες και ενώ είμαστε σαφώς πιο χειραφετημένοι από τις παλαιότερες εποχές----βέβαια δεν αναφέρομαι στις λεγόμενες τριτοκοσμικές κοινωνίες, τις πρώην αποικίες κ.λ.π.--εξακολουθούμε ακόμη να είμαστε σκλαβωμένοι και δέσμιοι των αντιλήψεων και των πιστεύω μας. Υποθέτουμε ότι ο προσωπικός μας κόσμος νομιμοποιείται να έχει απόλυτη εγκυρότητα αντιλήψεων και πεποιθήσεων και να προστατεύεται από οτιδήποτε δεν ταιριάζει ή απειλεί αυτές τις αντιλήψεις. Έτσι όμως αποκλείουμε από την πραγματικότητά μας τις αφηγήσεις άλλων ανθρώπων, άλλων πολιτισμών και θεσμών με αποτέλεσμα να γινόμαστε φονταμενταλιστές. Τις περισσότερες φορές ανεχόμαστε τους άλλους αντί να επιδιώκουμε τον γόνιμο διάλογο. Αυτό που θα μας οδηγήσει στη χειραφέτηση και θα μας ελευθερώσει από τα δεσμά της ανοχής είναι αυτό που μας διδάσκει η μεταμοντέρνα κατάσταση: .Την ισότητα των αφηγήσεων και την πολυμορφία των ερμηνειών. Τα δικά μου δηλ. πιστεύω, οι δικές μου αξίες και αντιλήψεις δεν υπερτερούν των άλλων ανθρώπων, έχουν τη δική τους σημαντικότητα και το δικό τους νόημα στη συνείδηση τους. Κατέχω εγώ περισσότερο την αλήθεια απ’ όσο την κατέχουν οι άλλοι; Αυτή η στάση ξεπερνά τα στενά όρια της ανοχής και μας οδηγεί σε μια ευρύτερη θέαση του εαυτού μας και των άλλων, στη μεταμοντέρνα συνειδητότητα τού ότι η δική μας κοσμοθεωρία είναι ένα μόνο μέρος και μια μόνο ερμηνεία ανάμεσα στις τόσες. Είναι ένα σχέδιο το οποίο εξυπηρετεί κάποιο λόγο στη ζωή μας και τίποτε άλλο. Έτσι είναι δυνατό να φτάσουμε σε μια αληθινή ανθρώπινη χειραφέτηση σε ένα γκρέμισμα των εμποδίων που μας χωρίζουν από τους άλλους ανθρώπους. Μέσα από την απελευθέρωση από το γνωστό αποκτούμε υπευθυνότητα.

Η Υπευθυνότητα απέναντι στην αλλότητα . Το άλμα πάνω από την άβυσσο της απροσδιοριστίας.

Ο Ντεριντά στο “Che cos’e La Poesia?” φαντάζεται ένα σκαντζόχοιρο να διασχίζει ένα πολυσύχναστο δρόμο. Όταν βρίσκεται στη μέση του δρόμου ένα αυτοκίνητο έρχεται με ταχύτητα πάνω του. Ο σκαντζόχοιρος ακινητοποιείται, γίνεται μια μπάλα, και εκθέτει τα “καρφιά του” σε θέση άμυνας. Aλλά η άμυνά του δεν είναι αποτελεσματική.

Έτσι γίνεται και με τους ανθρώπους. Όποτε γράφουμε κάτι ή δίνουμε κάτι ή υποσχόμαστε κάτι ή αποφασίζουμε να κάνουμε κάτι υπεύθυνο, ερχόμαστε πρόσωπο με πρόσωπο με την άβυσσο της απροσδιοριστίας.. Τρεις απορίες μας ακινητοποιούν: ότι δεν έχουμε αρκετό χρόνο, ότι δεν έχουμε αρκετή γνώση και ότι δεν έχουμε ανάλογες προηγούμενες εμπειρίες. Aκριβώς όπως τον σκαντζόχοιρο. Αλλά σε αυτή τη στιγμή της ακινητοποίησης συντελείται η πράξη της απόφασης. Η ακινητοποίηση είναι η απόφαση. Όντας μη ικανοί να υπολογίσουμε με βεβαιότητα πώς πρέπει να παρθεί η απόφαση, εκείνη τη στιγμή γινόμαστε ικανοί να ανταποκριθούμε στο επείγον θέμα κάνοντας το τρελό άλμα της απόφασης. Ότι γράφουμε, ότι δίνουμε, ότι υποσχόμαστε, ότι αποφασίζουμε, οτιδήποτε δημιουργείται μέσα μας θα προσλάβει ατέλειωτες ερμηνείες και ανταποκρίσεις. Η άβυσσος της απροσδιοριστίας βρίσκεται μπροστά μας εξ’ αιτίας του ανησυχητικού στοιχείου της διασποράς. Ότι κάνουμε, αποφασίζουμε κ.λ.π. έχει αμέτρητες ερμηνείες και αμέτρητες δυνάμεις. Ο σκαντζόχοιρος έχει ακινητοποιηθεί επειδή δεν ξέρει πώς να αντιδράσει με τον καλύτερο τρόπο στο αυτοκίνητο που έρχεται. Η αναποφασιστικότητα που προέρχεται από την διασπορά μπορεί να εκληφθεί ως σχετικισμός ή μηδενισμός. Ο ακινητοποιημένος σκαντζόχοιρος μπορεί να χαρακτηριστεί σαν ανήμπορος μέσα στην παράλυσή του μπροστά στην άβυσσο του μηδενισμού.

Για τον Ντεριντά η ακινητοποίηση του σκαντζόχοιορου είναι το άλμα του και το άνοιγμα στο κόσμο.

Για τον Κίργκεγκωρ η έννοια της υπευθυνότητας έχει να κάνει με το πέρασμα από τα διάφορα στάδια της ηθικής, από τα χαμηλότερα προς τα υψηλότερα, σαν σπίτι με τρία πατώματα. Ξεκινά από τον πρώτο και σταδιακά, εγκαταλείποντας τα προηγούμενα φτάνει στο ψηλότερο όροφο μέχρι την τελείωση που γι’ αυτόν είναι η ένωση με το θείο και η επιστροφή στον εαυτό. Για τον Χέγκελ προχωράμε προς την ηθική τελείωση χρησιμοποιώντας κάθε στάδιο σαν μέσο για να φτάσουμε ψηλότερα, προς ένα σκοπό. Μόλις τον φτάσουμε η διαδικασία σταματά. Ο Ντεριντά δεν εγκαταλείπει τα χαμηλότερα στάδια ποτέ, ούτε τα χρησιμοποιεί σαν μέσο για να φτάσει στα αποκαλούμενα ανώτερα επίπεδα. Ο σκαντζόχοιρός του είναι όπως ο φυλακισμένος που χορεύει με τις αλυσίδες του. Δεν περνάει πάντα απλά απέναντι στην αλήθεια και στην δικαιοσύνη. Ποτέ δεν αφήνει τα κατώτερα επίπεδα .

Ο υπεύθυνος άνθρωπος του Ντεριντά βρίσκεται πάντα καθ’ οδόν και η αποστολή του δεν είναι να φτάσει το υπερβατικό σημαινόμενο πίσω από το βασίλειο των σημαινόντων, των σημείων, όπως ο Κίρκεγκωρ ή ο Χέγγελ. Η αποστολή της μεταμοντέρνας υπευθυνότητας είναι παραδόξως να ζούμε σαν τον σκαντζόχοιρο στους δρόμους ή σαν τους νομάδες στην έρημο χωρίς ποτέ σχεδόν να φτάνουμε την γη της επαγγελίας. Βρισκόμενοι μπροστά στις παράλογες και χαοτικές πιθανότητες της πολυμορφίας και της διασποράς δεν ξέρουμε ποιο θα είναι το αποτέλεσμα των αποφάσεων μας.. Έτσι όλη αυτή η υπερβολική ανοιχτότητα θα λέγαμε, είναι ακριβώς αυτό που μας κάνει δημιουργικά υπεύθυνους. Ο αναλυτής του Ντεριντά, David Goicoechea αναφέρει εύστοχα το παράδειγμα της θυσίας του Ισαάκ από τον Αβραάμ τονίζοντας: Αν δούμε το γεγονός της θυσίας μέσα από την ματιά του Κίρκεγκωρ ο Αβραάμ κάνει την παράλογη κίνηση του άλματος από το σχετικό στο απόλυτο με την πίστη ότι μετά θα πάρει πίσω το σχετικό. Αποφασίζει να θυσιάσει τον Ισαάκ αλλά πιστεύει απόλυτα ότι θα τον πάρει πίσω. Ο Αβραάμ του Ντεριντά, κάνει το άλμα της καθαρής και ανόθευτης προσφοράς, Ξέρει ακριβώς εξ’ αιτίας της δύσκολης κατάστασης της πολυμορφίας και του διασκορπίσματος , ότι όποτε δίνει, οι άλλοι πάντα θα θυσιαστούν. Και ακόμη, δίνοντας μπροστά στην άβυσσο της απροσδιοριστίας, το δεξί χέρι δίνει με εμπιστοσύνη χωρίς να ξέρει το αριστερό χέρι. Ο Ντεριντά αξιολογεί το απλό δόσιμο ακριβώς όπως ο Κίρκεγκωρ αξιολογεί την θέληση του Αβραάμ να δώσει τον Ισαάκ. Αλλά η θέση του Κίρκεγκωρ είναι ότι ο Αβραάμ πιστεύει ότι θα πάρει πίσω τον Ισαάκ. Έτσι αξιολογεί και την αγνή προσφορά αλλά και την προσφορά που έχει ανταπόδοση. Ο Ντεριντά αξιολογεί μόνο την προσφορά, το άλμα του είναι μόνο να δώσει. Ο άνθρωπος στον Κίρκεγκωρ κάνει ένα διπλό άλμα. Να δώσει αλλά και να πάρει πίσω , κυρίως να πάρει πίσω.

Ο σκαντζόχοιρος μέσα στην στρογγυλή του εσωτερικότητα είναι η απεικόνιση του υπεύθυνου ανθρώπου. Είναι υπεύθυνος απέναντι στους άλλους. Κάθε σκαντζόχοιρος και κάθε άνθρωπος είναι μια μοναδική πηγή μιας άγνωστης αξίας. Το κάλεσμα του άλλου που τυχαία το ακούω φέρνει το στοιχείο του καινούργιου μέσα μου. Με οδηγεί σε μια υπευθυνότητα για τον κάθε άλλο που είναι αντίστοιχα καινούργιος και μοναδικός. Είναι η ολοκληρωμένη αλλότητα του κάθε άλλου που σταματά τον Ντεριντά μπροστά στην άβυσσο. Κάθε άλλος είναι ένας Ισαάκ για τον οποίο ο Ντεριντά, σαν τον Αβραάμ, πρέπει να τον φροντίζει με υπευθυνότητα. Αλλά εδώ πάλι προκύπτει μια άλλη ανησυχία. Όταν δίνει χρόνο σε κάποιον δεν έχει χρόνο για κάποιον άλλον.!! Έτσι ο Ντεριντά είναι ταυτόχρονα υπεύθυνος και μη υπεύθυνος. Μπροστά σε αυτή την ασσύμετρη ευαισθησία απέναντι στους άλλους ξέρει πως κάθε του δώρο μπορεί να είναι φαρμάκι και πως κάθε του υπόσχεση μπορεί να μην υλοποιηθεί. Μπροστά σε αυτήν την χρεοκοπία όμως δεν χρειάζεται μόνο να θρηνεί.

Θα συνεχίσει να δίνει στους ατέλειωτους άλλους. Το άτομο , αποφασίζοντας μπροστά στην άβυσσο της απροσδιοριστίας, κάνει ένα άλμα προς την ελευθερία.

Και όπως γράφει ο Καμύ : “Αφήνω τον Σίσυφο στους πρόποδες του βουνού. Πάντα ξαναβρίσκει κανείς το φορτίο του. Ο Σίσυφος όμως συμβολίζει την ανώτερη πίστη που αρνείται τους θεούς και ανυψώνει τους βράχους. Κι εκείνος κρίνει πως όλα είναι καλά . Αυτό το σύμπαν, αδέσποτο στο εξής, δεν του φαίνεται άκαρπο ούτε μάταιο.”

Αριστοφανικός μύθος & ψυχαναλυτικές θεωρίες

O Dodds, στο The Greeks and the Irrational, Berkeley, University of California Press, 1951, σελ, 218, γράφει: '' Έχω την εντύπωση ότι, άν ο Πλάτων είχε ζήσει στον κόσμο μας, θα είχε ενδιαφερθεί βαθιά για την νέα ψυχολογία του βάθους, αλλά θα είχε μείνει κατάπληκτος από την τάση αυτή που θα μετέτρεπε τον ανθρώπινο λόγο σ' ένα όργανο προορισμένο να εκλογικεύει τις ασυνείδητες παρορμήσεις.''

Ο Φρόϋντ αναφερόμενος στο Συμπόσιο όπου ο Πλάτων αναπτύσσει την θεωρία του μέσα από τον Αριστοφάνη, κρίνει ότι η θεωρία του Πλάτωνα δεν μιλάει για την ανάπτυξη της λίμπιντο, αλλά για μια από τις πιό σημαντικές παραλλαγές του προβλήματος.

Έτσι στο λόγο του Αριστοφάνη καταθέτει τις υποδείξεις του H. Gomperz, ο οποίος αντιπαραβάλει τον αριστοφανικό μύθο με την Brihadaranyaka-Upanishad. Εκεί ο Φρόϋντ, δείχνει να πιστεύει ότι υπάρχει επίδραση μεταξύ πλατωνικής ανθρωπολογίας και ινδικής κοσμοθεωρίας. Επίδραση που πιθανόν να είχε υποστεί ο Πλάτων δια μέσου των Πυθαγορείων.

Στο λόγο του Αριστοφάνη υπάρχει όμως και κάτι περισσότερο, η θεωρία των σεξουαλικών ιδιοσυγκρασιών, με σαφή επιρροή από τον Ιπποκράτη, καθώς και ερμηνείες της αμφισεξουαλικότητας.

Η θεωρία αυτή αν δεν ερμηνεύεται με βιολογικές προϋποθέσεις τότε ανταποκρίνεται σε μια σταθερή παιδική φαντασίωση.

Ο Φρόϋντ έχει δείξει στην περίπτωση του Leonardo da Vinci ( δικές μας αναφορές θα βρείτε και στο ιστολόγιο της Φιλοσοφικής Συμβουλευτικής ) το ρόλο που παίζει για το παιδί η ασυνείδητη αναπαράσταση του ερμαφρόδιτου ''είναι" ως αντικείμενο επιθυμίας.

Έτσι η έννοια της αμφισεξουαλικότητας φαίνεται να ανήκει για τον Φρόϋντ στην τάξη της φαντασίωσης , όπως ακριβώς και στον πλατωνικό Αριστοφάνη.